του Οδυσσέα Χριστοδούλου
Ανάλυση, B.S.S.
To “BIG QUIT” ή “LYING FLAT” έχει ήδη εισαχθεί στην Ευρώπη. Αλλά πώς θα προσαρμοστούμεσε μία τάση που ανδρώθηκε αλλού, σε μία διαφορετική πραγματικότητα; Ή μήπως δεν είμαστε αρκετά διαφορετικοί; Και ποιος τελικά θα “πονέσει” περισσότερο;
Το τσουνάμι είναι παγκόσμιο. Και όπως σε κάθε τι παγκόσμιο με οικονομικό άρωμα, η Ευρώπη έρχεται πάντα Τρίτη – και καταϊδρωμένη – παίρνοντας πάντα τη “μυρωδιά” της… εισηγμένη!
Εδώ και κάποιον καιρό, λοιπόν, οι Ευρωπαίοι «ιθύνοντες» έχουν αρχίσει να… μυρίζουν ένα κύμα εγκατάλειψης θέσεων εργασίας που έλαβε το όνομα «Μεγάλη Παραίτηση από τον Anthony Klotz, PhD, καθηγητή του Texas A&M University, ο οποίος ονόμασε έτσι τη θεωρία του που προέβλεπε ότι μεγάλος αριθμός εργαζομένων θα αρχίσουν να εγκαταλείπουν την εργασία τους με αφορμή την πανδημία, αφού οι νέες συνθήκες εργασίας θα τους κάνουν να επαναξιολογήσουν την καριέρα τους. Τη ζωή τους, λέω εγώ, αφού δεν μιλάμε κυρίως για εργασιακή κινητικότητα αλλά διαφορετική κατανομή του χρόνου μεταξύ εργασίας και ιδιώτευσης.
Η τάση της «Μεγάλης Παραίτησης» παρατηρήθηκε αρχικά την άνοιξη του 2021 με μαζικές παραιτήσεις εργαζομένων σε ΗΠΑ και Μ. Βρετανία. Σύμφωνα με στοιχεία του U.S. Dept of Labor, το δίμηνο Αυγούστου–Σεπτέμβρη της χρονιάς αυτής παραιτήθηκαν 8,7 εκατομμύρια εργαζόμενοι στις ΗΠΑ. Και, φυσικά, το κύμα των παραιτήσεων δημιούργησε άλλες τόσες κενές θέσεις εργασίας, με τους εργοδότες να αναζητούν σχεδόν με απόγνωση τρόπους να προσελκύσουν νέους υποψηφίους. Το πρόβλημα όμως δεν είναι τόσο ο αριθμός των νέων προσελκύσεων – που παραμένει τεράστιο από μόνο του – αλλά η διαφορά ποιότητας μεταξύ των έμπειρων τεχνοκρατών που παραιτήθηκαν με τους νέους υποψήφιους για τις ίδιες θέσεις εργασίας. Κι αν σκεφτεί κανείς ότι τα ποσοστά παραίτησης είναι ψηλότερα μεταξύ εργαζομένων στα μέσα της σταδιοδρομίας τους κυρίως στους κλάδους της τεχνολογίας και της υγείας, αντιλαμβάνεται ότι το πρόβλημα έχει μία επιπλέον «δύσκολη» διάσταση. Γιατί φαίνεται ότι το φαινόμενο αυτό χτυπά κυρίως τους κλάδους εκείνους στους οποίους συνυπάρχει η τέχνη με την επιστήμη και είναι έντονο – και απολύτως ζωτικό – στο στοιχείο της εμπειρογνωμοσύνης. Οι εμπειρογνώμονες, λοιπόν, είναι αυτοί που παραιτούνται, με ό,τι προμηνύεται από τη διαφορά ποιότητας μεταξύ αυτών και των όποιων νέων προσελκύσεων. Γιατί, και ο νεοεισερχόμενος, από ποιόν θα μάθει αν ο εμπειρογνώμων δεν είναι εκεί για να τον συμβουλεύει;
Άρα, έστω και βρεθούν νέοι εργαζόμενοι βρεθούν σε τέτοια αθρόα νούμερα, το πρόβλημα κάθε άλλο παρά θα λυθεί. Ίσως, μάλιστα χειροτερέψει πολύ πριν βρει τη τελικά τη λύση του, μέσω της ωρίμανσης των νεοεισερχομένων. Και, ακόμη και τότε, ποιος εγγυάται ότι και αυτοί, που θα έχουν πλέον ωριμάσει, δεν θα ξεκινήσουν να παραιτούνται κατά ριπάς, δημιουργώντας ένα ενδεχόμενο δεύτερο παρόμοιο κύμα σε 10-15 χρόνια από τώρα; Και μετά πάλι από την αρχή…
Τρόμαξα ήδη! Και μάλλον τρόμαξα κι εσάς. Αλλά… θα έπρεπε; Ας αναλύσουμε το φαινόμενο και τι – και γιατί – πραγματικά συμβαίνει στη χώρα όπου γεννήθηκε και είναι εντονότερο.
Εδώ κάνω μία παρένθεση για να αντιληφθεί ο αναγνώστης για τι τάξη μεγέθους μιλάμε: αρκεί να ξέρει ότι το U.S. Dept of Labor χαρακτήρισε το 3% των Αμερικανών που εγκατέλειψαν την εργασία τους ως «το υψηλότερο ποσοστό από τότε που το U.S. Bureau of Labor Statistics δημιούργησε και παρακολουθεί το συγκεκριμένο δείκτη πριν 2 δεκαετίες». Και για του λόγου το αληθές, ιδού:
Η μία άποψη
Η Μεγάλη Παραίτηση είναι η τάση των εργαζομένων να παραιτούνται οικειοθελώς και μαζικά από τις εργασίες τους από τις αρχές του 2021, κυρίως στις ΗΠΑ. Στην Κίνα παρατηρείται το αντίστοιχο «Tang Ping» ή «Lying Flat», το οποίο είναι επιλογή τρόπου ζωής και κίνημα κοινωνικής διαμαρτυρίας από πολλούς νέους που απορρίπτουν τις πιέσεις για σκληρή ή υπερβολική δουλειά και επιλέγουν να «ξαπλώσουν», κρατώντας μια χαλαρή στάση απέναντι στη σύγχρονη ζωή.
Η Μεγάλη Παραίτηση κάνει τους εργαζομένους να εγκαταλείπουν τις δουλειές τους σε αριθμούς ρεκόρ, αφού πάνω από 24 εκατομμύρια παγκοσμίως το έκαναν κατά την περίοδο Απριλίου–Σεπτεμβρίου 2021 και πολλοί φαίνεται να μένουν εκ πεποιθήσεως εκτός εργατικού δυναμικού. Η Γερμανία, η Ιαπωνία και άλλα πλούσια έθνη αντιμετωπίζουν παρόμοια τάση.
Η πανδημία έχει σημαντικές επιπτώσεις, με τις έρευνες να δείχνουν αύξηση της εξάντλησης και επιδείνωση της ψυχικής υγείας των ανθρώπων σε πολλές χώρες. Όμως η πίεση έχει αρχίσει να αυξάνεται στις πιο ανεπτυγμένες εξ αυτών εδώ καιδεκαετίες. Τα εισοδήματα έχουν μείνει στάσιμα, η εργασία έχει γίνει επισφαλής και τα κόστη διαβίωσης, στέγασης και εκπαίδευσης έχουν εκτιναχθεί, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι νέοι να μην έχουν πόρους για μια σταθερή οικονομικά ζωή.
Πώς όμως πυροδοτήθηκε τέτοιο κύμα από την πανδημία; «Όταν έρχονται αντιμέτωποι με την προοπτική της θνησιμότητας, οι άνθρωποι σίγουρα συμπεριφέρονται διαφορετικά και βλέπουν τη δουλειά υπό διαφορετικό πρίσμα», εξηγεί ο Benjamin Granger της Qualtrics. Και, αν και το φαινόμενο της Μεγάλης Παραίτησης αφορά κυρίως άτομα κάτω των 40 ετών, επηρεάζει όλη την οικονομία. Οι Millennials (γεννημένοι μεταξύ 1980-2000) και η Generation Z (η γενιά που τους ακολούθησε) τείνουν να παντρεύονται, να αγοράζουν σπίτια και να κάνουν παιδιά πολύ αργότερα από τους προγόνους τους ή καθόλου.
Έρευνα της Microsoft Corporation δείχνει ότι σχεδόν οι μισοί εργαζόμενοι στον κόσμο σκέφτονται να παραιτηθούν ενώ, σύμφωνα με την παγκόσμια έρευνα της Qualtrics International Inc., 4 στους 10 Millenials ή Generation Zs δήλωσαν ότι θα άφηναν τη δουλειά τους αν τους ζητούνταν να επιστρέψουν στο γραφείο με πλήρη απασχόληση.
Μερικοί από τους παλαιότερους επικρίνουν αυτές τις συμπεριφορές ως προνομιούχες και τεμπέλικες, αλλά η πραγματικότητα δείχνει ότι, εδώ και δεκαετίες, οι ώρες εργασίας μειώνονται στις πλουσιότερες χώρες και σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες.
Η.Π.Α.: Οι οικονομικές ανησυχίες των Millenials προηγήθηκαν του Covid-19 αφού, λόγω της έκρηξης του φοιτητικού χρέους, αυτή η γενιά αποτελεί την πρώτη στην ιστορία των ΗΠΑ που είναι λιγότερο εύπορη από τους γονείς της, από τη Μεγάλη Ύφεση κι έπειτα. Αυτό που έκανε η πανδημία, ήταν να ξυπνήσει αυτές τις ανασφάλειες: το 67% των Millennials που άφησαν τις δουλειές τους το 2021 επικαλέστηκαν λόγους «ψυχικής υγείας», ενώ το αντίστοιχο ποσοστό G-Zs ήταν 81%.
ΚΙΝΑ: Το αντίστοιχο κίνημα «Lying Flat» της Κίνας ξεκίνησε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αποτελεί αντίδραση ενάντια στο σύστημα εργασίας 9/9/6 (από 9πμ-9μμ, 6 μέρες τη βδομάδα), που συνηθίζεται σε κλάδους όπως η τεχνολογία, αλλά και στην πίεση από οικογένεια, κοινωνία και κυβέρνηση προς τους νέους για συνεχή επαγγελματική ανέλιξη. Γιατί, παρότι η οικονομία της Κίνας έχει διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, δεν καρπώνονται όλοι τα οφέλη, αφού στις μεγάλες πόλεις, η αύξηση του κόστους διαβίωσης ξεπερνά αυτή των μισθών.
Ορισμένοι βλέπουν το «Lyring Flat» ως προειδοποίηση για μία στασιμότητα Ιαπωνικού τύπου, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι ανήκει περισσότερο στην κατηγορία των κινημάτων αντικουλτούρας που παρατηρήθηκαν στη δεκαετία του 1960 σε ΗΠΑ και Δυτική Ευρώπη, με τους ανθρώπους να αναζητούν μια κοινωνία που ασκεί μικρότερη πίεση και επικεντρώνεται περισσότερο στην προσωπική ανάπτυξη.
Το κίνημα ξεκίνησε από την Shenzhen που αποτελεί τεχνολογικό κόμβο, αφού φιλοξενεί γιγάντια εργοστάσια και εταιρίες ηλεκτρονικών (Huawei Technologies Co., Tencent Holdings Ltd. κ.ά.), και τα 18 εκατομμύρια ανθρώπους που μετακόμισαν εκεί για να κυνηγήσουν το οικονομικό όνειρο. Όμως, τώρα που η οικονομία επιβραδύνεται, πολλοί θεωρούν ότι το όνειρο τελικά δεν αξίζει τον κόπο.
ΙΑΠΩΝΙΑ: Κατά τη δεκαετία του ΄90, οι νέοι ξεκίνησαν να απωθούνται από την εθνική κουλτούρα που επέβαλε άκαμπτες ιεραρχίες και 15ωρες ημέρες εργασίας – ένας τρόπος ζωής που είχε επιβληθεί ως απόρροια της οικονομικής στασιμότητας και της απορρύθμισης στην αγορά εργασίας, που μείωσαν τις θέσεις εργασίας και την εργασιακή ανασφάλεια. Η γενιά αυτή αρχικά αποπλήθηκε «freeters» (από την αγγλική λέξη free: ελεύθερος) και αργότερα «satori» (από προέρχεται από την ιαπωνική λέξη saton, που στο Βουδισμό υπονοεί μία κατάσταση ύπαρξης απελευθερωμένης από τα υλικά αγαθά κι επιθυμίες). Η γενιά αυτή ξοδεύει λίγα και δεν συμμετέχει έντονα στην οικονομική ζωή, γιατί δεν τη θεωρεί σημαντική σε σχέση με άλλα πράγματα και ιδανικά.
Η αυξανόμενη αποδοχή της γενιάς αυτής δείχνει ότι οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και οι τάσεις έλλειψης σταθερής απασχόλησης στην Ιαπωνία έχουν παγιωθεί σε σημείο που αναμένεται να συνεχιστούν. Ο δε αριθμός των νεογέννητων κατέγραψε ιστορικό χαμηλό το 2020. Και η κατάσταση φαίνεται πλέον ότι δεν μπορεί να διορθωθεί – τουλάχιστον όχι από κάποια εξωτερική παρέμβαση.
ΕΥΡΩΠΗ
Ακόμη και στην Ευρώπη, που προσανατολίζεται περισσότερο στην ευημερία και που τα προγράμματα διατήρησης της απασχόλησης απέτρεψαν τις αθρόες απολύσεις κατά τη διάρκεια της πανδημίας, πολλοί επανεξετάζουν τη σταδιοδρομία τους. Στην Ευρωζώνη απασχολούνται σήμερα 2 εκατομμύρια άτομα λιγότερα από ό,τι προ πανδημίας.
Είναι οριστικό: είμαστε όλοι καταδικασμενοι! Ή μήπως όχι;
Η άλλη άποψη
Τώρα που όλοι έχουμε πλέον τρομάξει αρκετά, καιρός είναι να δούμε και την άλλη εικόνα: την εικόνα που εμφανίζεται μέσα από ενδελεχή ανάλυση των στατιστικών στοιχείων της κινητικότητας των εργαζομένων στον τόπο γέννησης και ανάπτυξης του φαινομένου της «Μεγάλης Παραίτησης»: τις ΗΠΑ, όπου ποτέ μία εικόνα δεν γίνεται αποδεκτή «at face value» (επί τη εμφανίσει) – τη χώρα που αντί να καταπίνει την κάμηλο προτιμά – ορθώς – να διυλίσει τον κώνωπα.
Το φαινόμενο αυτό, λοιπόν, έχει κάνει τους συμβούλους επιχειρήσεων να τρέχουν και να μη φτάνουν για να παράσχουν συμβουλές. Και οι περισσότερες επικεντρώνονται στο πώς να διατηρήσει κανείς τους πνευματικά εργαζόμενους. Ή, παραφράζοντας το παλιό ελληνικό γνωμικό, τώρα που ήδη κάηκε ο Γιάννης, να τον αλείψουμε λάδι να γιάνει…
«Οι αδιάφοροι διευθυντές και η αποτυχία τους να αναπτύξουν σχέσεις με εργαζόμενους από απόσταση βρίσκονται κυρίως πίσω από το κύμα φυγής», γράφει μία συμβουλευτική. Μία άλλη έκανε έρευνα που «αποκάλυψε» ότι το 52% των πνευματικά εργαζόμενων «είναι πιθανό να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους εάν οι αξίες της εταιρίας τους δεν ευθυγραμμίζονται με τις δικές τους». Μάλιστα. Αν έχει κανείς εργαζόμενο που υπάγεται σε αυτήν την κατηγορία, παρακαλώ να μου τηλεφωνήσει.
«Περισσότεροι από τους μισούς εργαζομένους στον τομέα της τεχνολογίας ισχυρίζονται ότι υποφέρουν από επαγγελματική εξουθένωση, και όσοι υποφέρουν από επαγγελματική εξουθένωση έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εγκαταλείψουν τη δουλειά τους σε σχέση με εκείνους που δεν υποφέρουν», μας ενημερώνει μια άλλη συμβουλευτική. Τους ευχαριστούμε όλους για τη διάγνωση, αλλά ακόμη περιμένουμε να μας προτείνουν και τη θεραπεία.
Υπάρχουν όμως κάποια νέα που μάλλον διέφυγαν των συμβούλων, οι οποίοι δεν ασχολήθηκαν αρκετά με τον κώνωπα: με μία πιο προσεκτική αυτοψία, η κατάσταση του κώνωπα μαρτυρά ότι η απότομη αύξηση των παραιτήσεων δεν οφείλεται ούτε στην επαγγελματική εξουθένωση των πνευματικά εργαζομένων, ούτε στην αδιαφορία των διευθυντών, ούτε στην αναντιστοιχία των αξιών. Προς πίστωση του επαγγέλματος του επιχειρηματικού συμβούλου και την αποφυγή γενικεύσεων, υπάρχει μία συμβουλευτική ονόματι Mercer που κατάλαβε τι συμβαίνει: οι εργαζόμενοι πρώτης γραμμής και οι χαμηλόμισθοι είναι αυτοί που αποχωρούν από τις δουλειές τους σε ποσοστά υψηλότερα από τον ιστορικό μέσο όρο, ενώ οι υψηλότερα αμειβόμενοι υπάλληλοι γραφείου δεν το πράττουν. Έκπληξη;
Οι εργαζόμενοι με πανεπιστημιακή εκπαίδευση δεν παραιτούνται ούτε εγκαταλείπουν το εργατικό δυναμικό σε υψηλότερα ποσοστά από ότι προ πανδημίας – αυτό το κάνουν οι λιγότερο μορφωμένοι εξ αυτών. Τα στοιχεία του U.S. Bureau of Labor Statistics δεν αναλύονται ανά αμοιβή ή επίπεδο εκπαίδευσης και δεν δίνουν αμέσως την πλήρη εικόνα – παρά ταύτα, ταξινομούνται ανά κλάδο. Και δείχνουν έτσι ότι οι βιομηχανίες που διαθέτουν μεγάλο αριθμό πνευματικά εργαζομένων δεν βλέπουν μεγάλες αυξήσεις στα ποσοστά παραιτήσεων. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι δεν βλέπουν παραιτήσεις. Απλά, τα πράγματα σε σχέση με αυτήν την παράμετρο δεν είναι τόσο άσχημα όσο φαίνονται. Ακόμα!
Το ποσοστό στις επαγγελματικές και επιχειρηματικές υπηρεσίες ήταν μόλις 0,4% υψηλότερο τον Σεπτέμβριο του 2021 σε σχέση με την περίοδο προ πανδημίας (Φεβρουάριος 2020). Στις χρηματοοικονομικές δραστηριότητες παρέμεινε αμετάβλητο. Στον κλάδο της πληροφορίας, που περιλαμβάνει τηλεπικοινωνίες, εκδόσεις, τηλεοπτικές και κινηματογραφικές δραστηριότητες, λογισμικό και τις περισσότερες εταιρίες διαδικτύου, το ποσοστό παραιτήσεων στην πραγματικότητα μειώθηκε κατά 0,3%. Μειωμένο είναι επίσης στον κλάδο της εξόρυξης. Αναλυτικά κατά κλάδο:
Οι μεγαλύτερες αυξήσεις στα ποσοστά παραιτήσεων αφορούν τομείς όπως η αναψυχή και η φιλοξενία, όπου οι υπάλληλοι γραφείου είναι ολιγάριθμοι, η εξ αποστάσεως εργασία σπάνια αποτελεί επιλογή και οι μισθοί είναι χαμηλοί. Είπατε κάτι; Ποια πανδημία;
Στον τομέα της μεταποίησης, η αύξηση του ποσοστού παραιτήσεων είναι πολύ μεγαλύτερη στον κλάδο των μη διαρκών αγαθών (όπου δεσπόζει η παραγωγή τροφίμων) που έχει χαμηλότερες αμοιβές, από ό,τι στον κλάδο διαρκών αγαθών που οι αμοιβές είναι ψηλότερες.
Η αλήθεια είναι ότι, την περίοδο της πανδημίας, πολλοί χαμηλόμισθοι εργαζόμενοι πρώτης γραμμής παραιτήθηκαν από φόβο για τον Covid-19, για ζητήματα παιδικής φροντίδας και άλλων δυσκολιών εξισορρόπησης επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Οι τελευταίοι δε μήνες δείχνουν ότι οι περισσότεροι που παραιτήθηκαν έχουν βρει καλύτερες δουλειές αλλού, είτε στον ίδιο κλάδο είτε όχι. Π.χ., στην κατασκευή μη ανθεκτικών αγαθών έγιναν 222.000 προσλήψεις τον Σεπτέμβριο έναντι 166.000 παραιτήσεων, ενώ στις μεταφορές, την αποθήκευση και τις επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας (όπως τα κέντρα διανομής εταιριών τύπου Amazon.com) έγιναν 301.000 προσλήψεις έναντι 171.000 παραιτήσεων. Σε ολόκληρη την οικονομία, έγιναν 6,5 εκατομμύρια προσλήψεις έναντι 4,4 εκατομμύρια παραιτήσεων! Not bad…
Ο Nick Bunker του Indeed Hiring Lab, εξηγεί: «Η “Μεγάλη Παραίτηση” είναι περισσότερο μια ιστορία έντονης ζήτησης για εργαζομένους, παρά μια επανεξέταση των όρων εργασίας μεταξύ εργαζομένων υψηλότερου εισοδήματος». Ήτοι δεν πρόκειται καν πραγματικά για παραιτήσεις, αλλά για χαμηλόμισθους εργαζόμενους οι οποίοι μεταπηδούν σε υψηλότερα αμειβόμενες θέσεις εργασίας, με αφορμή την πανδημία που τους επέφερε τη «Θεία επιφοίτηση».
Γιατί τώρα; Γιατί η πανδημία; Διότι τέτοιες ευκαιρίες δεν υπήρχαν κατά τη διάρκεια της περιόδου μετά τη μεγάλη ύφεση του 2008-2009 στις ΗΠΑ. Οι αμοιβές άρχισαν να αυξάνονται ταχύτερα στο κάτω μέρος της μισθολογικής κλίμακας το 2015, αλλά και πάλι τα επίπεδα των αμοιβών αυτών των θέσεων εργασίας δεν έχουν επιστρέψει ακόμα στα αντίστοιχα του τέλους των ‘90s.
Να είμαστε ήσυχοι, λοιπόν; Well, προτείνω να μη βιαστούμε, πριν αναλογιστούμε…
Τα δι’ ημάς
Επειδή ο υποφαινόμενος έχει αμερικάνικες καταβολές και πολλά διαμελισμένα κουνούπια στην ντουλάπα του, εφιστεί την προσοχή όλων σε αυτά που έχουν προηγηθεί έως τώρα από τη σκοπιά και των δύο πλευρών:
- Οι χαμηλόμισθοι είναι εκείνοι που υποβάλλουν τελικώς παραιτήσεις με μεγαλύτερη συχνότητα
- Το φαινόμενο είναι εντονότερο για αυτούς που έχουν «αποκούμπι» για να διαβιώσουν εκτός εργασίας
- Το φαινόμενο παρατηρείται περισσότερο σε τομείς που απασχολούν υψηλό πνευματικό κεφάλαιο, ακόμη κι αν δεχτούμε το γεγονός ότι αυτοί αποτελούν εργαζομένους πρώτης γραμμής κι όχι καλά αμειβόμενα στελέχη.
Ας κάνουμε λοιπόν την αυτοψία, αντιστοιχώντας τα παραπάνω με την ελληνική πραγματικότητα, ένα προς ένα. Και, αντί για απαντήσεις, ενίοτε θα σας υποβάλλω ρητορικές ερωτήσεις για να τις απαντήσετε μόνοι σας και να βγάλετε τα συμπεράσματά σας:
- Ως απάντηση για το αν πρέπει να ανησυχούμε για την πρώτη παρατήρηση, σας προκαλώ να αναλογιστείτε – ή να ψάξετε να βρείτε – τι ποσοστό υψηλόμισθων, ακόμη και στις κατ’ ευφημισμόν «υψηλές θέσεις ευθύνης», έχει η Ελλάδα σε σχέση με τις χώρες που αναφέρθηκαν ως παθούσες. Η απάντησή σας θα σας δώσει μία αίσθηση μεγέθους του κινδύνου που διατρέχει η Ελλάδα σε σχέση με τις χώρες αυτές.
- Κι εδώ δεν θα σας απαντήσω ευθέως. Θα σας πω μόνον εκ πείρας ότι, έχοντας ζήσει σε 3 χώρες, γνωρίζω ότι «αποκούμπια» τύπου πατρικό σπίτι, εξοχικό, οικόπεδο ή χωράφι είναι ίδια γνωρίσματα των εξής χωρών υπό εξέταση: της Ελλάδας! Κι αν αντιτείνει κανείς το γεγονός ότι, επειδή τα εισοδήματα είναι υψηλότερα στις παραπάνω χώρες, οι εργαζόμενοι εκεί έχουν ως αποκούμπι κάποιες αποταμιεύσεις, μάλλον δεν έχει αντιληφθεί τι διάβασε ως τώρα, καθώς το κοινό γνώρισμα των παραιτούμενων είναι ότι τα εισοδήματά τους δεν έφταναν για να ζήσουν ή να κάνουν οικογένεια. Ποιες αποταμιεύσεις; Αν πάλι αντιτείνει τις ώρες εργασίας σε σχέση με τα ωράρια της Ελλάδας, πάλι δεν αντιλήφθηκε επαρκώς: ο βαρύνων συντελεστής είναι αυτός της ασφάλειας σε σχέση με τα ωράρια εργασίας. Κι αν δεν υπάρχει ασφάλεια σε ωράρια όπως των Ιαπώνων, τότε εμείς…
- Όσον αφορά το τρίτο, είμαστε καλά! Δεν θα χάσουμε τους εμπειρογνώμονές μας, γιατί αυτοί που θα παραιτηθούν είναι οι νέοι με χαμηλότερο μορφωτικό επίπεδο. Οι οποίοι όμως θα μάθαιναν τα «κατατόπια» για να αναλάβουν αργότερα τη σκυτάλη, όταν οι εμπειρογνώμονες συνταξιοδοτηθούν (ή χειρότερα). Και αυτοί θα βρουν άλλη καλύτερη δουλειά, που σημαίνει ότι αυτός που θα τους χάσει είναι γιατί δεν τους προσφέρει κίνητρα. Αλλά, τι κίνητρα θα προσφέρει στο νεοεισερχόμενο μεν, υψηλού μορφωτικού επιπέδου δε, για να μη χάσει και αυτόν προς όφελος του γείτονα; Φαύλος κύκλος!
Η ουσία είναι ότι, αν εισάγουμε στην Ελλάδα τη «Μεγάλη Παραίτηση»:
α/ δεν έχουμε γλιτωμό και
β/ θα είναι πολύ αργά για δάκρυα (Στέλιο)
Όπερ και σημαίνει ότι πολλές τακτικές πρέπει να αλλάξουν στο κρησφύγετό μας πριν μας χτυπήσει την πόρτα το FBI. Και για να αλλάξουν αυτά, πρέπει να αλλάξει η κοσμοθεωρία μας. Και οι κυβερνητικές πολιτικές μας, ως επακόλουθο.
Υπάρχει χρόνος; Αν κρίνω από την ταχύτητα διάδοσης της πανδημίας «Big Quit», μάλλον είμαι απαισιόδοξος. Οπότε και αυτό το κακό θα μπει στο σπίτι μας και τις όποιες λύσεις των problem solvers ανά τον κόσμο θα προσπαθούμε μετά να εισάγουμε. Λύσεις για μία ελληνική μετάλλαξη που δεν θα ταιριάζουν στον ασθενή, στον οποίο η νόσος αυτή θα επιτεθεί διαφορετικά.
Αν είμασταν Ισραηλινοί, θα έλεγα «Όλοι μαζί μπορούμε!». Αλλά μέχρι να γίνουμε κι εμείς «Όλοι μαζί», δεν ξέρω πόσους Σωκράτες θα έχουμε ξεπαστρέψει.